Phân tích và tổng hợp là những thao tác tư duy cơ bản. Vì vậy, để phát triển trí tuệ của học sinh, cần phải coi trọng việc rèn luyện cho học sinh năng lực phân tích và tổng hợp.

Phân tích là dùng trí óc để chia cái toàn thể ra thành từng phần, hoặc tách ra thành từng thuộc tính hay khía cạnh riêng biệt nằm trong cái toàn thể đó.

Ngược lại, tổng hợp là dùng trí óc hợp lại các phần của cái toàn thể, hoặc kết hợp lại những thuộc tính hay khía cạnh khác nhau nằm trong cái toàn thể.

Tuy là những thao tác trái ngược nhau, nhưng phân tích và tổng hợp luôn liên hệ chặt chẽ với nhau, là hai mặt của một quá trình thống nhất.